مقاله آفت سرخرطومی برگ یونجه
مقدمه:یکی ازآفات مهم برگ یونجه سرخرطومی برگ یونجه است که دراکثرمناطق یونجه کاری کشور شیوع دارد.میزان خسارت سرخرطومی یونجه درایران دقیقاتعیین نشده ولی می توان گفت که60درصدازخسارت های کلیه آفات یونجه مربوط به سرخرطومی می باشد.زمانی که میزان آلودگی مزارع بالااست مدیریت مبارزه بااین آفت درطول سال اهمیت دارد.باتوجه به این که دربعضی سالها خسارت سرخرطومی یونجه ازنظراقتصادی مهم نیست لازماست که زارعین باراهنمایی های مدیریتی وتوصیه های عدم استفاده ازسموم حشره کش آشناشوند.
زیست شناسی:حشره کامل این آفت سرخرطومی نسبتا کوچکی است به طول تقریبا 5میلیمتروپهنای 3.5میلیمترورنگ آن ازقهوه ای تاخاکستری مایل به سیاه تغییر می کند.
چرخه زندگی آفت سرخرطومی یونجه شامل چهار مرحله تخم.لارو.شفیره وسوسک بالغ است.زمستانگذرانی این آفت معمولا به شکل حشره کامل درپناهگاه های خارج ازمزرعه مانند پرچین ها.مناطق درختکاری شده ویازیست گاههای محفوظ داخل شکافهامیباشد.غالب تخمریزی دربهاروزمانی که سرخرطومی بالغ واردمزرعه می شودانجام می گیردامابعضی ازتخم ها درپاییز گذاشته می شوند.سرخرطومی های بالغ ماده برای تخمریزی سوراخی رابه وسیله جویدن درساقه یونجه ایجاد میکنندودرداخل آن25-2عددتخم می گذارند.یک سرخرطومی ماده میتواند درطول دوره زندگی به طور متوسط تعداد500تا2000عددتخم بگذارد.رنگ تخم ها از زرد تاقهوه ای تغییرمی کند ووقتی می رسند تیره تر می شوند.مدت زمان لازم برای تفریخ تخم ها 14-7روزپس ازتخم ریزی به طول می انجامد اما تخمهایی که درپاییزگذاشته می شوند دربهارسال بعد تفریخ خواهند شد.
لاروها درطول دوره لاروی سه بارپوست اندازی کرده ودرهربارازنظراندازه بزرگترمی شوند.لاروهای بالغ به رنگ سبز بوده.تقریبا 9 میلیمترطول دارندوخطوط سفیدرنگی درپشت آنهادیده میشود.لاروهای بالغ پس از کامل شدن تغذیه به سمت قاعده برگ حرکت کرده وباتکه های برگهای خشک شده درسطح خاک ایجاد یک پیله ابریشم مانندمیکنند.لاروهادرداخل پیله تبدیل به شفیره شده وحشرات بالغ پس از 14-10روزازآن خارج می شوند.
سرخرطومی های بالغ پس ازظهور برنگ قهوه ای روشن هستندویک لکه قهوه ای درپشت بدن حشره دیده می شود که ازجلوسر شروع شده وتانصف بدن ادامه می یابد.این علایم با سن حشره تغییر می کند.سرخرطومی های بالغ به مدت چند هفته درمزرعه باقی می مانندوپس ازآن برای گذراندن تابستان به پناهگاه های محفوظ نزدیک مزرعه می روند.درطول تابستان تمامی مراحل چرخه زندگی سرخرطومی درداخل مزرعه قابل مشاهده است بطوریکه سرخرطومی های بالغ ترممکن است به فعالیت تخمریزی ادامه دهند در حالیکه در همان زمان لاروها.شفیره هاوحشره های بالغ تازه ظاهر شده نیز دیده شوند.
حشره های بالغ دراوایل پاییز به مدت کوتاهی به مزارع یونجه برمی گردند که خسارت چندانی را همراه ندارند.
خسارت:اولین علایم خسارت سرخرطومی یونجه عبارت است از سوراخهای کوچکی که دراثرتغذیه لاروازانتهای برگهای جوان درطول ماههای فروردین واردیبهشت دیده می شوند.بابزرگترشدن اندازه لاروهامیزان خسارت بیشترشده ودراثرخسارت شدیدناشی ازتغذیه آفت به خاطرخشک شدن قسمتهای فوقانی برگهاوجوانه ها مزارع یونجه ازدوربه رنگ سفیدیاخاکستریدیده می شوند.
خسارت درچین اول شدیدتراست ودراثرتغذیه لاروهای افت ممکن است چین اول به کلی نابودشود.درچین دوم علاوه برتغذیه لاروها سرخرطومی های بالغ باتغذیه ازجوانه های انتهایی موجب تاخیردررشدوجلوگیری ازسبزشدن مجددمزرعه می شوند.شدت خسارت آفت درمزارع یونجه باواریته شرایط آب وهوایی شرایط رشدوهمچنین درجه فعالیت موٍثردشمنان طبیعی آفت بستگی دارد.
زمانی که40-25درصدبرگهاخوردهشوندویاتعداد سه لاروسرخرطومی یابیشتردرهرساقه دیده شودلازم است یک تصمیم مدیریتی برای کنترل آفت اتخاذگرددکه این تصمیم لزومااستفاده ازیک حشره کش نیست.
مدیریت تلفیقی کنترل آفت:مدیریتتلفیقی آفات عبارتست ازیک رهیافت عمومی شناخته شده برای مبارزه با آفات شامل ترکیبی ازفنون مختلف برای محدود کردن جمعیت حشره که همراه با روش های موثر جهت افزایش عملکردوکیفیت آن به کار گرفته می شود.
چهارروش برای مدیریت تلفیقی آفت وجوددارد:
1)استفاده ازواریته مقاوم:تعدادزیادی ازارقام یونجه وجوددارندکه نسبت به سرخرطومی مقاوم هستند.واریته های مقاوم عبارتندازگلادیاتور پری آرک وتیم که نسبت به ارقام حساس به میزان33-22درصدعملکردبییشتری نشان داده اند.
2)کنترل زراعی:بسیاری ازآفات یونجه مانند سرخرطومی بابرداشت به موقع علوفه قابل کنترل هستند.بااستفاده ازاین روش به میزان قابل توجهی از مصرف سموم شیمیایی جلوگیری می شود.این کار موجب از بین رفتن غذا وپناهگاه لاروهاشده وباعث می شود لاروها بیشتر درمعرض اشعه مضر خورشید قرارگیرند.بسیاری ازلاروهابه ویژه لاروهای سنین اول درصورتیکه درمقابل اشعه مستقیم نورخورشیدودرمجاورت حرارت زیاد سطح خاک قرار گیرند میمیرند.همچنین موادغذایی گیاه پس ازبرداشت برای زنده ماندن لاروسرخرطومی تازمان رشدچین دوم کافی نبوده ودرنتیجه لاروها به خاطرعدم تغذیه ازگرسنگی خواهندمرد.تاثیرات کوتاه مدت وبلندمدت برداشت های متعدد درعملکردوکیفیت محصول ومقاومت مزرعه به خوبی شناخته شده است.
برذاشت دیرهنگام درپاییزیاچراندن پاییزه مزارع موجب می شود تعدادتخم های گذاشته شده راکه زمستانگذرانی می کنند کاهش یابد.
شفیره هاوسرخرطومی های بالغ نسبت به لاروها مقاومترندوبیشترآنهابعدازبرداشت وتارشددوباره یونجه زنده می مانند.حمل یونجه های بسته بندی شده پس ازبرداشت موجب می شودسرخرطومی هادرمقابل شرایت نامساعدجوی محافظت نشوندودرنتیجه باعث کم شدن توانایی آنهابرایزنده ماندن وکاهش جمعیت آفت می شود.
تقویت مزارع واستفاده ازکودهای شیمیایی درخلال مراحل برداشت باایجادیک مزرعه یکنواخت پرپشت ونیرومندمیتوانددرکنترل آفت موثرباشد.
رعایت تناوب زراعی بابرهم زدن چرخه زندگی وتولیدمثل آفات وبیماریهابسیاری ازمشکلات وخسارت این آفت راکاهش خواهدداد.
3)کنترل بیولوژیکی:گونه هایی اززنبورهاوجوددارندکه قادرندسرخرطومی یونجه رادرمراحل لاروی وبالغ ازبین ببرندبطوریکه درشرایط مساعدآب وهوایی90-80درصداین آفت راکنترل کنند.(بعضی ازگونه های این زنبورها عبارتنداز:Batnyplectes curculionis-Microctonus aethiopoides).
4)کنترل شیمیایی:زمانی که برای کنترل آفت سرخرطومی یونجه نیاز به مبارزه شیمیایی باشد می توان یکی ازانواع مختلف حشره کش های نفوذی با دوره ماندگاری کمتر را زیر نظر کارشناسان مربوطه بکار برد.درصورت مبارزه شیمیایی باید دقت کرد با توجهبه اینکه سموم شیمیایی درزمان گلدهی برای زنبورهای عسل وسایر حشرات مفیدزیان آورند مبارزه بایددرزمانی انجام گیرد که زنبورهای عسل به کندوهایشان بازگشته اند.
منابع:1)بهداد، ابراهیم(1376)؛ آفات گیاهان زراعی ایران ،انتشارات یادبود
Danilson,s.et all.(1989).The Alfalfa weevil,Neguide,G73-30-A
Ratcliffe,s.et all.(2002).Alfalfa weevil,IPM site
