پایان نامه بررسی رابطه خلاقیت و هوش هیجانی کارکنان وزارت علوم تحقیقات و فناوری

چکیده

هدف اصلی پژوهش حاضر، مطالعه بررسی رابطه خلاقیت و هوش هیجانی کارکنان وزارت علوم تحقیقات و فن آوری است. جامعه پژوهش کارکنان وزارت علوم تحقیقات و فن آوری می باشد که بر اساس نمونه گیری کاملاً تصادفی و از روی لیست کارکنان که تعداد 50 نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شده اند.

در این پژوهش برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز در مورد خلاقیت که اعم از : بسط ـ انعطاف پذیری، سیالی و ابتکار و همچنین نمره خلاقیت هم به دست آمد همچنین در مورد هوش هیجانی از پرسشنامه سالووی استفاده شد که تمام مؤلفه های آن نیز : بازسازی خلقی ـ تمرکزـ توجه و نمره کل هوش هیجانی مورد استفاده قرار گرفت. برای بررسی فرضیه تحقیق که عبارتند از : بین خلاقیت (نمره کل) و هوش هیجانی همبستگی وجود دارد، و از روش آماری همبستگی اسپیرمن استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بین هوش هیجانی و مؤلفه های آن و خلاقیت و مؤلفه های آن همبستگی و رابطه ای وجود ندارد و فقط در مقیاس (توجه) تا حدودی بین این مؤلفه و خلاقیت (نمره کل) رابطه وجود دارد ولی در بین مؤلفه های دیگر هیچگونه رابطه ای وجود ندارد.

فهرست مطالب

چکیده 6

مقدمه 9

بیان مسئله 14

سـؤالات 17

اهداف این تحقیق عبارتنداز 19

اهمیت پژوهش 19

فرضیه 20

متغیرها 20

تعریف نظری و عملیاتی خلاقیت 21

نظریه های خلاقیت 28

1- خلاقیت به عنوان یک الهام الهی 28

2- خلاقیت به عنوان دیوانگی 29

3- خلاقیت به عنوان نبوغ شهودی 29

4- خلاقیت به عنوان نیروی حیاتی 30

5- نظریه تداعی گرایی 30

6- نظریة گشتالت 31

7- نظریة روان تحلیلی 32

8- نظریه انسان گرایی 33

9- رویکرد عصب شناختی 35

گیلنور در «مدل ساختار عقل» 37

بارون و هارینگتون پس از پانزده سال مطالعه ، ویژگیهای معینی را به عنوان ویژگیهای اصلی افراد خلاق ذکر کرده اند 40

هـــوش 43

نظریه مورد قبول پژوهشگر در خصوص خلاقیت 45

مفهوم و پیشینه هوش هیجانی 45

اساس زیست ـ عصبی هوش هیجانی 48

برداشتهای مختلف از هوش هیجانی 49

دیدگاه مورد قبول پژوهشگر در خصوص هوش هیجانی 52

پژوهش داخل کشور 53

نمونة آماری 56

ابزار پژوهش 56

آزمون سنجش خلاقیتف جمال عابدی 57

پرسشنامه هوش هیجانی 59

اعتبار پرسشنامه هوش هیجانی 60

روایی هوش هیجانی 61

پایایی آزمون خلاقیت عابدی 61

روایی آزمون خلاقیت عابدی 62

نحوه اجرای پژوهش 63

پرسشنامه 64

جدول شماره 1 66

جدول شماره دو 68

جدول شماره سه 70

جدول شماره چهار 72

جدول شماره پنج 74

جدول شماره شش 76

جدول شماره هفت 78

جدول شماره هشت 80

جدول شماره نه 82

نمودار شمارة (1) 84

نمودار شمارة (2) 85

نمودار شمارة (3) 86

نمودار شمارة (4) 87

نمودار شمارة (5) 88

نمودار شمارة (6) 89

نمودار شمارة (7) 90

نمودار شمارة (8) 91

نمودار شمارة (9) 92

نمودار شمارة (10) 93

نمودار شمارة (11) 94

نمودار شمارة (12) 95

نمودار شمارة (13) 96

نمودار شمارة (14) 97

نمودار شمارة (15) 98

نمودار شمارة (16) 99

نمودار شمارة (17) 100

نمودار شمارة (18) 101

نمودار شمارة (19) 102

نمودار شمارة (20) 103

جدول شماره (1) 104

جدول شماره (2) 105

جدول شماره (3) 106

جدول شماره (4) 107

جدول شماره (5) 108

جدول شماره (6) 109

جدول شماره (7) 110

جدول شماره (8) 111

جدول شماره (9) 112

جدول شماره (10) 113

جدول شماره (11) 114

جدول شماره (12) 115

جدول شماره (13) 116

جدول شماره (14) 117

جدول شماره (15) 118

جدول شماره (16) 119

جدول شماره (17) 120

جدول شماره (18) 121

جدول شماره (19) 122

جدول شماره (20) 123

مشکلات و محدودیتها 129

پیشنهادات 130

فهرسـت منـابع 132

مقدمه

از ویژگی های بارز انسان و محور اساسی حیات او قدرت اندیشه است. انسان در طول زندگی خویش هرگز از تفکر فارغ نبوده یا نیروی صحیح تصمیم گرفته است. او توانسته است به حل مشکلات بپردازد و به رشد و تعالی نایل شود. بنابراین تمام موفقیتها و پیشرفتهای انسانی در گرو اندیشه بارور و پویا و مؤثر است از پیچیده ترین و عالی ترین جلوه های اندیشه انسان تفکر خلاق است درباره آن دیدگاههای بسیاری وجود دارد (حسینی 1381، ص 13). از نظر کارکردی می توان توانایهای فکری انسان را به طریق زیر خلاصه کرد:

1)جذب یعنی توانایی مشاهده و به کار بردن توجه

2)ضبط یعنی توانایی حفظ کردن و به خاطر آوردن

3)استقلال یعنی توانایی تحلیل و قضاوت

4)خلاقیت یعنی توانایی تجسم و پیش بینی و ایجاد ایده های جدید

اکنون ماشین های کامپیوتر سه فعالیت اول را تا اندازه ای انجام می دهند لیکن مسلم به نظر می رسد که هیــچ ماشینی قادر به ایجاد ایده های جدید نخواهد بود. این حقیقت که تصور، قدرت اساسی مغز بشر مدتهاست به توسط بزرگترین متفکران شناخته شده است و نتیجه گیری ویلیام شکسپیر را که گفته است این جرقه مقدس انسان را «اشرف مخلوقات» نموده تأکید کرده اند. می توان گفت در صورتی که کوشش خلاق بشر نبود انسان صرفاً موجودی بود که از مغز هسته ها، میوه ها، ریشه گیاهان و گوشت خام تغذیه می نمود (قاسم زاده ، 1375، ص 10-9). خلاقیت موضوع جالب توجه و بحث انگیزی است. همچنین مفاهیم چندی با خلاقیت مرتبط است که یکی از آنها هوش است. دربارة مسأله هوش و خلاقیت و تأثیر آنها، مطالعات زیادی انجام گرفته و نظریات گوناگونی ارائه شده است. موثقی(1380) می گوید: «هوش و خلاقیت را اگر چه به ظاهر شبیه هم می دانند اما از نظر ویژگیهای معنوی متفاوتند. زیرا به کسی هوشمند می گویند که با استفاده از معلومات که قبلاً از طریق تجربه به دست آورده و در گنجینه ذهن خود حفظ کرده است، بهترین راه حل را در حل مشکل و کسب موفقیت بیابد اما خلاقیت عبارت است از : تصرف ذهن در مجموعه معلومات اکتسابی و صورتهای ذهنی که از قبل به منظور ابداع و آفرینش در ذهن شخص گرد آمده است و مبنای آن تخیل است.»( به نقل از خانیان،1381، صص 25-14). گلمن با مطرح ساختن پژوهش خارق العاده ای که در زمینه مغز و رفتار انجام شده است، نشان می دهد که عوامل دیگری به جز هوش شناختی در موفقیت افراد دست اندر کارند. این عوامل جنبه دیگری از هوشمندی را شامل می شود که گلمن آن را هوش هیجانی می خواند. در سال 1995 اصطلاح هوش هیجانی را دانیل گلمن مطرح کرد که بحث های بسیاری را برانگیخت. همان گونه که گلمن نشان داده است، هرگونه نقصی در هوش هیجانی می تواند صدماتی را به بار بیاورد و در زندگی زناشویی و تربیت فرزند، تا وضعیت سلامت جسمانی، مشکلاتی را ایجاد کنند. فقدان هوش هیجانی می تواند تفکر را مقهور سازد و موقعیت حرفه ای افراد را مختل کند. احتمالاً بدین لحاظ فرزندان ما به بیشترین صدمه دچار می شوند. زیرا در معرض مشکلاتی همچون افسردگی، اختلالات خوردن ،حاملگی ناخواسته، پرخاشگری و جرایم خشونت بار قرار می گیرند. اما خبرها امیدوار کننده اند. هوش هیجانی به هنگام تولد تثبیت شده نیست. گلمن نشان می دهد که چگونه می توان هوش هیجانی را پروراند و استحکام بخشید.(پارسا ، 1380، صص 12-11)

نگاهی به زندگی انسانها نشان می دهد که تنها بهره هوشی نشان دهنده موفقیت فرد در زندگی نیست در واقع بهره هوشی (IQ) نمیتواند پیش بینی کند که فرد در فراز و نشیبهای زندگی چه واکنشی نشان می دهد. در مقاطع مختلف چگونه تصمیم گیری می کند، اطلاعات اجتماعی او در چه حدی است و بطور کلی نمی توان گفت بهره هوشی بالا تضمین کننده موفقیت، رفاه، موقعیت اجتماعی مناسب و احساس رضایت فرد از زندگی است. در واقع هوش هیجانی توانمندی تاکتیکی (عملکرد فردی) است.هوش هیجانی یک توانمندی عالی است که مشخص می کندچگونه می توانیم ازسایرمهارتهای خودازجمله بهره هوشی به بهترین صورت استفاده کنیم (مایر و سالووی، 2000ف نقل از غنایی، 1383).اصولاً هر رفتاری باید جنبه عاطفی داشته باشد که به وقوع بپیوندد. رفتار از انگیزه برمی خیزد. انگیزه بدون هیجان و عاطفی، از نیروی لازم برحرکت و رهگشایی و نیز از جهت مندی مطلب برخوردار نخواهد بود.