پروپوزال و روش تحقیق پایان نامه کارشناسی ارشد 

رشته تحصیلی: جغرافیا و برنامه ریزی شهری

              گرایش: آمایش سرزمین

عنوان: ارزیابی کیفیت زندگی شهری ( مطالعه ی موردی : نواحی شهری منطقه 1 اردبیل )

 مقدمه

همزمان باافزایش جمعیت،رشد شهرنشینی ونیاز به توسعه شهری وهمچنین تحت تاثیرتحولات مدرنیسم در عرصه شهرسازی ، جامعه شهری با مشکلات ومسایل متعدی درعرصه اجتماعی وفرهنگی و... مواجه شدند که به طور کلی کاهش کیفیت زندگی شهری را در آن ها موجب شده است .

اکنون دردوره ای به سر می بریم که مسائل شهرسازی ونیزمفاهیم شهری وشهروندی به مهمترین مسائل موثر بر ابعاد کمی وکیفی زندگی انسان مبدل شده است پیش از این دوره نیز شهر در مفهوم عام آن اهمیت داشته اما در دوران معاصر این اهمیت توسط طیف وسیع تری از مردم ونیز طیف فراتری از متخصصان ادراک شده است . از اینرو پرداختن به تئوری های جدید شهرسازی که هریک با هدف حل مشکلات شهری وپیشبرد شهر به سوی مطلوبتر شدن، مطرح شدهاند، بیش ازبیش مهم است .(بندرآباد،1390،13)

کیفیت محیط شهری را می توان تامین وارضای توأمان نیازهای مادی ومعنوی ساکنین منطقه با محل تعریف نمود . پرداختن به مسائلی همچون مسکن،کار، اشتغال، حمل ونقل، امنیت، ارامش خاطر ، شادی وسرزندگی ومسائل اجتماعی و فرهنگی می تواند افق های روشنی برای محیط زندگی را به همراه خود داشته باشد .

بیان مسأله

مفهوم کیفیت زندگی از اواخر قرن بیستم مورد توجه جامعه شناسان قرار گرفته است ، اما ریشه های آن رادرجامعه شناسی می توان تا اواسط قرن بیستم پی گرفت ، توجه به کیفیت زندگی ومفاهیم مربوط به آن

به اواخردهه، 1960 برمی گردد . ذیوید اسمیت اولین جغرافیدانی بودکه درباره کیفیت زندگی، رفاه وعدالت اجتماعی

درجغرافیا صحبت کرد. توجه به کیفیت زندگی در جغرافیاکه توسط جغرافیدانانی نظیر اسمیت وهاروی وارد این علم گردیده اند ، طی سالهای اخیر اهمیت زیادی یافته است ، این مفهوم که در ابتدا به رعایت حداقل استاندارد ممکن جهت زندگی ودر واقع حق داشتن زندگی معطوف بود ، با گذشت زمان ، پیشرفت تکنولوژی ، بالا رفتن معلومات وتحصیلات اجتماعی ، مباحث مربوط به اصالت فرد وبالا رفتن سطح توقعات و خواسته های فردی واجتماعی شامل دایره تمامی انسان ها وتمامی تمایلات بشر برای داشتن حداکثر آسایش در زندگی گردید .(سودا کوهی ،

بنابر تعریف سازمان بهداشت جهانی کیفیت زندگی درک افراد از موقعیت خود در زندگی از نظر فرهنگ، سیستم ارزشی که درآن زندگی می کنند، اهداف، انتظارات، استانداردها واولویت هایشان است. پس موضوعی کاملا ذهنی بوده وتوسط دیگران قابل مشاهده نیست وبردری افراد از جنبه های مختلف زندگی استوار است(بونومی، پاتریک وبوشنل،2000، سازمان جهانی بهداشت،1996). مفهوم کیفیت زندگی از ابتدای دهه ی 1960 میلادی در کشورهای اروپایی رواج یافت.

در برخی از جوامع پیشرفته این واژه همراه وگاهی مترادف با واژههای دیگری مانند، بهزیستی همگان، رفاه اجتماعی، تامین اجتماعی ومانند آن به کارگرفته می شد(حاج یوسفی، 1385). بنابراین می توان گفت کیفیت زندگی مفهومی است که برای ترسیم توسعه ورفاه جامعه به کار می رود، به عبارت دیگر این مفهوم منعکس کننده ی شرایط زندگی ورفاه افراد است. در واقع کیفیت زندگی ترویج وتوسعه ی مفاهیم کیفیت محیط زندگی مردم است تا بهترین شیوه های زیستی برای آن ها فراهم شود(پارکرومور، 2008).

بهبود کیفیت زندگی در هر جامعه ای، یکی از مهم ترین اهداف سیاست های عمومی آن جامعه است. در طول سه دهه اخیر، کیفیت زندگی، به عنوان جانشینی برای رفاه مادی، به اصلی ترین هدف اجتماعی کشورهای مختلف تبدیل شده است(Schmitt,2002). امروزه مطالعات کیفیت زندگی عمدتا بر محیط شهری وکیفیت زندگی شهری کانون اصلی توجه برنامه ریزان بوده است(لطفی، 1388،ص 65). براین اساس، تمایل جمعیت در سرتاسر جهان (ص43) که به صورت قابل ملاحظه ای این مطالعات در کشورهای توسعه یافه، در حال توسعه ودر صنعتی شدن جدید از دهه 1970 به بعد مورد توجه جدی قرار گرفت (شیخ الاسلامی وخوشبین،1391،ص100).

در واقع مفهوم کیفیت زندگی یک متغیر مرکب می باشد که از چندین متغیر متاثر می گردد. تغییر در سطح در آمد مردم، شرایط زندگی،سلامت، محیط، فشار روحی روانی، فراغت، شادمانی خانوادگی، روابط اجتماعی وچندین متغیر دیگر نظیر آن به شکل مرکب کیفیت زندگی وتغییرات آن را تعیین می کند(جاجرمی، کهتر، 1385: ج). رشد شتابان شهرنشینی در ایران طی دوسال اخیر(1385-1365) تاثیرات ناشی از رشد شاخص ها برارتقا کیفیت زندگی را کاهش داده یا بی اثر کرده است.

این بدان معنی است که رشد شهرنشینی (رشد تقاضا) با سرعتی به مراتب بیشتر از شاخص های کیفیت زندگی شهری (رشد عرضه) در حال افزایش است(علی اکبری وهمکاران،1381: 234). دراین راستا شهر اردبیل به دلیل مهاجرت های بی رویه وبه تبع آن رشد فزآینده جمعیت شهری، تغییرات توسعه شهری به طرف سکونتگاهای پیرامون یعنی روستاهای بلافاصل، سوء مدیریت، وجود خرده فرهنگ های متنوع و... محلات را از تنوع اجتماعی، پویایی وسرزندگی ومشارکت ساکنان بازداشته است.

واینکه رسیدن به توسعه پایدار شهری، نظارت از بالا ودر پیش گرفتن سیاست محله محوری (پایین به بالا ومشارکت مردمی، را می طلبد محله محوری می تواند راه حل مناسبی باری حل بسیاری از مسائل ازجمله افزایش کیفیت زندگی وافزایش اجتماعی شدن ساکنان محله باشد( علیرضا محمدی 2002و1393). بدیهی است این افزایش سریع با توسعه بی رویه فضاهای کالبدی روبرو شده وعلاوه برگسترش ناموزون شهر باعث کاهش سطح کیفیت زندگی شهروندان خواهد شد. توزیع تسهیلات وخدمات وکیفیت آنها به طور تفکیک ناپذیربا رفاه اجتماعی پیوند دارد. به بیان دیگر حتی زیباترین مکانها وبهترین آنها از لحاظ موقعیت دسترسی وزندگی اگر با فقدان یا ضعف دسترسی به منافع وامکانات مواجه باشد، نمی تواند برای رفاه ساکنان نوتبخش و مفید باشد(طبیبیان، فریادی، 1384: 124).

شهرنشینی در کشور مانیز به سرعت در حال افزایش است به طوری که براساس آخرین سرشماری جمعیت در سال 1390،71/0 جمعیت در شهرها زندگی می کنند. تعداد شهرهای کشورنیز از 210 شهر در سال 1335 به1331 شهر در سال 1390 رسده است(مرکز آمار ایران، 1390) .باتوجه به مطالب عنوان شده، هدف اصلی تحقیق حاضر تبیین سطوح کیفیت زندگی در بافت های مختلف (قدیم وجدید شهری) ونواحی شهری منطقه 1 شهر اردبیل برمبنای 4 شاخص اقتصادی، اجتماعی، کالبدی- محیطی وروانی یا ذهنی است).